Αρτεμισία Μεσσηνίας

Η Αρτεμισία αποτελεί σήμερα δημοτικό διαμέρισμα του δήμου Καλαμάτας. Παλαιότερα και μέχρι το 1927 ονομαζόταν Τσερνίτσα ή Τζερνίτζα. Βρίσκεται στην δυτική πλαγιά του Ταϋγέτου, στο μέσον της διαδρομής Καλαμάτας-Σπάρτης, 24 χιλιόμετρα από την Καλαμάτα και 36 χιλιόμετρα από την Σπάρτη, αποτελώντας κόμβο συνάντησης των λεωφορείων της συγκοινωνίας που συνδέει τις δύο πόλεις, καλύπτοντας με παράκαμψη και τα χωριά Πηγές και Αλαγονία.

Θέση

Η Αρτεμισία βρίσκεται σε υψόμετρο 700 μέτρα από την επιφάνεια της θάλασσας. Μετά την εφαρμογή του νόμου Καποδίστρια, αποτελεί δημοτικό διαμέρισμα του Δήμου Καλαμάτας με 310 κατοίκους στην Ελληνική απογραφή 2001 και 339 κατοίκους στην απογραφή του 1991. Παλιότερα, αποτελούσε ξεχωριστή κοινότητα, η οποία από το 1835 μέχρι το 1912 ανήκε στον Δήμο Αλαγονίας με το όνομα Τσερνίτσα, κατά καιρούς αποτελώντας την έδρα του Δήμου όταν ο Δήμαρχος ήταν από την Τσερνίτσα, εναλλασσόμενη με την Σίτσοβα, με δικαστήριο, ληξιαρχείο, αστυνομία και πολλά πανδοχεία.

Τα έξι χωριά που αποτελούσαν τον τέως δήμο Αλαγονίας ήταν τα εξής:
1.Αλαγονία Καλαμάτας / Σίτσοβα
2.Αρτεμισία / Τσερνίτσα
3.Καρβέλι / Κουτσαβά
4.Λαδά / Κουτσαβά
5.Νέδουσα / Μεγάλη Αναστάσοβα
6.Πηγές / Μικρή Αναστάσοβα

Είναι χτισμένη στην θέση της αρχαίας Δενθαλιάτιδας με αξιόλογα ιστορικά μνημεία, όπως ο Ναός της Λιμνάτιδας Αρτέμιδας στο Βόλιμνο, το μοναστήρι του Μελέ με το ομώνυμο Κάστρο και η Κάτω Χώρα. Το μοναστήρι του Μελέ στέγασε τη Μεσαιωνική Σχολή Μελέ και τα Εκπαιδευτήρια του εθνικού ευεργέτη Πέτρου Δημάκη, ο οποίος έφτασε στην περιοχή από το εξωτερικό το 1854 και στα ιδρύματα του οποίου μαθήτευσαν αξιόλογα μέλη της διοίκησης της αναπτυσσόμενης μετά την απελευθέρωση Καλαμάτας.

Η Αρτεμισία είναι το μεγαλύτερο χωριό σε γεωγραφική έκταση μαζί με τα χωράφια σιταριού του Πέρα, της Ρογκοζωνίτσας και του Βόλιμνου, καλύπτοντας έκταση 38.797 στρεμμάτων, λίγο μικρότερη από αυτή της Καλαμάτας και σχεδόν διπλάσια των άλλων χωριών. Βρίσκεται στο κεντρικότερο σημείο του δήμου, περιτριγυρισμένη από τα άλλα πέντε χωριά.

Το όνομά της μετά την κάθοδο των Σλάβων έγινε Τσερνίτσα, που σημαίνει περιοχή με πολλές μουριές, αφού είχε αναπτυγμένη σηροτροφία, και η παλιότερη θέση της ήταν στην Κάτω Χώρα, θέση της αρχαίας Δενθαλιάτιδας, στην οποία σήμερα βρίσκουμε μόνον κήπους και ερείπια.

Ιστορία

Οι πρώτες αναφορές για την Αρτεμισία βρίσκονται στους στίχους του Ομήρου, αφού η Αρτεμισία και συγκεκριμένα η Κάτω Χώρα και ο Μελές βρίσκονται στον οικισμό Δενθάλιοι της αρχαίας Δενθαλιάτιδας Χώρας, με τα πλούσια αμπέλια και το περίφημο κρασί, το Δένθη[1]. Την ίδια περίοδο, ίσως και παλιότερα, υπάρχει ο οικισμός Λίμναι στην περιοχή του Βόλιμνου[2], ο οποίος αποτελούσε θρησκευτικό κέντρο για Μεσσήνιους και Λακεδαιμόνιους, με πιστούς από ολόκληρη την Πελοπόννησο. Επειδή αυτό αποτελούσε ιερό χώρο στα σύνορα της Μεσσηνίας και της Λακωνικής, απετέλεσε και σημείο τριβής και αφορμή έναρξης των Μεσσηνιακών πολέμων.

Με την κάθοδο των Σλάβων στην Πελοπόννησο, τα χωριά του Ταϋγέτου δέχτηκαν σημαντικό νέο πληθυσμό και πήραν σλάβικα ονόματα. Το χωριό ονομάστηκε Τσερνίτσα και ξεκίνησε η κατοίκηση στην σημερινή του θέση, ενώ η προηγούμενη θέση ονομάστηκε Κάτω Χώρα. Ο έφορος αρχαιοτήτων ελληνιστής Λουδοβίκος Ρος την επισκέφτηκε το 1838 και ειδικά τον αρχαιολογικό χώρο στον Βόλιμνο και άφησε τις μαρτυρίες του σε ειδική αναφορά.

Η περιοχή των Πισινών Χωριών (τα σημερινά χωριά του Ταϋγέτου της Καλαμάτας) με το μοναστήρι στο Μαρδάτσι και την Σιδερόπορτα έπαιξαν στρατηγικό ρόλο και αποτέλεσαν ορμητήρια στην Επανάσταση του 1821, με προπύργιο το μοναστήρι της Βελανιδιάς. Ο Κολοκοτρώνης, ο Νικηταράς και ο Παπαφλέσσας ξεκίνησαν στις 23 Μαρτίου του 1821 από αυτά τα μοναστήρια και αυτά τα χωριά για να ενωθούν με τους Μαυρομιχαλαίους από τη Μάνη και να πετύχουν την απελευθέρωση της Καλαμάτας.

Αξιόλογα μνημεία

Τα κτίσματα της ιστορικής Μονής του Αγίου Ιωάννη του Θεολόγου στο Μελέ απέχουν 800 μέτρα ασφαλτοστρωμένου δρόμου από το χωριό, όπου υπάρχουν ερείπια από τη Μεσαιωνική σχολή Μελέ και τα Δημάκεια Εκπαιδευτήρια, στα οποία δίδαξαν σπουδαίοι καθηγητές και ιεράρχες και φοίτησαν μεγάλα ονόματα όπως ο Μπενάκης, ο Μελετόπουλος κ.ά. Κατάλοιπο εκείνων των εκπαιδευτηρίων είναι το σημερινό σχολείο της Αρτεμισίας, στο οποίο πλέον δε φοιτούν μαθητές και χρησιμοποιείται για διάφορες εκδηλώσεις.
Η Κάτω Χώρα στη θέση της αρχαίας Δενθαλιάτιδας, όπου υπάρχουν αξιόλογα μνημεία, με ερείπια από παλαιά κτίσματα.
Στο Βόλιμνο υπάρχουν ερείπια του ναού της Λιμνάτιδας Αρτέμιδαςς. Από εκεί ξεκίνησαν οι πολύχρονοι Μεσσηνιακοί πόλεμοι, που κατέληξαν με την κατάληψη των Μεσσηνίων από τους Σπαρτιάτες. Η πρώτη πόλη που υποτάχθηκε ήταν η Άνθεια, το προπύργιο της Μεσσηνίας προς τη Λακεδαίμονα στην σημερινή Θουρία.
Το παλιό Εργοστάσιο Ξυλοπριστήριο του Ταϋγέτου συντήρησε για 35 χρόνια αρκετές οικογένειες και το 1943 πυρπολήθηκε από τις ομάδες Αντίστασης, με αποτέλεσμα να φύγει η Ιταλική φρουρά. Για τον χώρο αυτό, που αποτελεί χώρο φυσικής ιστορίας για τον Ταΰγετο, πολλές προτάσεις και εξαγγελίες έχουν γίνει για την αξιοποίησή του.
Ο Άι-Γιώργης και το Λυκούριο όρος που δεσπόζει απέναντι από το χωριό. Εκεί υπήρχε το φυσικό οχυρό των Δενθιάδων στην αρχαιότητα, ενώ μέχρι σλημερα η περιοχή ονομάζεται Κάστρο. Στην κορυφή του γίνεται μετά το Πάσχα κάθε χρόνο πανηγύρι.
Τα παραδοσιακά πανδοχεία πάνω στο δρόμο για το Πέρα και την Καλαμάτα, για πεζούς και για άλογα.